Sterke details maken het ontwerp

Details zijn voor technisch ontwerper Marcel van der Kroef geslaagd als ze mooi, circulair én maakbaar zijn.

Leestijd: vier minuten

Tekst: Karijn Kats

Fotografie: Studio Groen+Schild, Roos Aldershoff, Mike Bink

Meer ontwerper dan techneut

Op een zonnige woensdagochtend zit Marcel ontspannen aan tafel in de vergaderruimte van Studio Groen+Schild. Diverse tekeningen liggen voor hem. Sinds april 2022 werkt hij als technisch ontwerper bij de studio. Met de nadruk op het woord ontwerper, zo vertelt hij: 'Ik ben altijd bezig met maken, ook thuis. En dat gaat van websites bouwen tot snijplanken frezen en experimenteren met 3d-machines.' Op de studio houdt Marcel zich veelal bezig met de details van een ontwerp. Details zijn de knooppunten waar materialen samenkomen. Als een bevlogen docent vertelt hij over de kunst en de complexiteit ervan.

Met een goed detail breng je rust en eenvoud in een ontwerp.

Waarom zijn details belangrijk?

'Voor architecten is functionaliteit belangrijk, maar zeker ook esthetiek. Details zijn belangrijk omdat ze het karakter en de uitstraling van een gebouw bepalen en omdat ze invloed hebben op de duurzaamheid ervan. Een goed ontworpen detail kan ervoor zorgen dat een gebouw langer meegaat, energiezuiniger is en esthetisch aantrekkelijker oogt.

Detailleren is weliswaar een klein onderdeel van ons werk, maar om een ontwerp in stand te houden tijdens het bouwtraject is de uitwerking ervan heel belangrijk. Met alleen de tekeningen van de buitenkant geven aannemers en constructeurs zelf invulling aan de bouwkundige en constructieve onderdelen van het ontwerp. Dat doen zij, logischerwijs, vanuit hun eigen expertise en vakkennis. Maar die invulling strookt niet altijd met onze esthetische overwegingen. Hierdoor kunnen details veranderen en dat heeft vrijwel altijd gevolgen voor het ontwerp. Daarom werken we belangrijke details helemaal uit, zodat iedereen in het bouwproces begrijpt hoe we willen dat het gebouw eruit komt te zien.'

Wat maakt een detail esthetisch sterk?

'Als een leek niet ziet dat op de plek van het detail verschillende materialen samenkomen. Met een goed detail breng je rust en eenvoud in een ontwerp. Terwijl het misschien technisch gezien wel een heel lastig knooppunt is, omdat er veel verschillende materialen samenkomen en ook functies zoals luchtdichtheid, waterdichtheid en brandwerendheid.'

Marcel laat een voorbeeld zien op een tekening van de nieuwe houten gevel van De Parabool: 'De gevel bestaat uit houten verticale lamellen en een plint van metselwerk. Deze lamellen moeten bevestigd worden aan de constructie en krijgen dus een verbinding die door de waterkerende en isolerende schil heen steekt. Dit knooppunt moeten we goed uitwerken, want we willen dat de verticale lamellen intact blijven terwijl de waterdichtheid en isolerende werking ook gegarandeerd moeten worden. Het is de kunst om de aansluitingen tussen de materialen zo te maken dat ze geen afbreuk doen aan het ontwerp.'

Een sterk ontwerp bestaat voor mij uit goed ontworpen details.

Helder gevelbeeld

'Een ander voorbeeld van een geslaagd detail is de aansluiting van de uitbouw van de Grijze silo. Deze hangt aan de betonconstructie van de voormalige graansilo. De constructie valt hier samen met de breedte van de kozijnprofielen. Hierdoor lijkt het een onderdeel van het kozijn zelf en levert dit een helder gevelbeeld op. Ook de binnen zonwering is mooi weggewerkt tussen het kozijn en het plafond, de rondstalen diagonalen zijn in het zicht gelaten en geven de uitbouw een industriële uitstraling. Dat past erg goed bij de Grijze silo.

En het detail van het dak van de reinwaterkelder in Colmschate die we tot woning hebben getransformeerd, vindt Marcel ook erg mooi. Door het ontwerpen van een overstek is het dakisolatiepakket niet zichtbaar vanaf het maaiveld. De dakrand kon hierdoor erg dun gedetailleerd worden, waardoor de houten liggers die het dak dragen de aandacht krijgen. Dankzij de detaillering lopen deze houten liggers visueel door van binnen naar buiten.'

Maakbaar

Ontwerpers krijgen weleens het verwijt van aannemers en constructeurs dat ze onuitvoerbare ontwerpen maken. Dat gebeurt Marcel zelden. 'Een detail moet realistisch zijn,' vindt hij. Daarom experimenteert hij veel in de schetsfase en vraagt hij feedback van uitvoerders. 'Ik beschouw het als een belangrijk onderdeel van mijn werk om er voor te zorgen dat een ontwerp overeind blijft gedurende alle ontwerpfasen. Dat gaat vaak niet zonder fouten te maken in de fase van schets naar technisch ontwerp. Door veel te maken en te accepteren dat dingen soms mislukken, worden de ontwerpen beter. Het is ook waar ik mijn plezier uithaal: puzzelen tot de aannemer, de constructeur en ikzelf tevreden zijn over een detail.'

Ik haal mijn plezier uit puzzelen op een detail totdat de aannemer, de constructeur en ik er allemaal tevreden over zijn.

Hoe maak je een duurzaam detail?

'Er gaat iets aan vooraf: een duurzaam ontwerp begint met het ontwerpen van een gebouw dat lang meegaat en van functie kan veranderen. Ook moet het in zijn context passen, zoals het landschap, de infrastructuur en de zonrichting. Voor De Parabool ontwerpen we nu bijvoorbeeld een natuurinclusief gebouw dat past in het landschap en de biodiversiteit van het gebied versterkt. Het gebouw staat aan de rand van een woonwijk tegenover een kolk en wordt als het ware het visitekaartje voor de wijk. De raamopeningen van de belangrijkste ruimtes zijn gericht op het groen en de houten lamellen aan de gevel bieden bescherming tegen de zon. We ontwerpen voor flora en fauna in het gebied: in de gevel van het gebouw verwerken we bijvoorbeeld nestkasten voor vleermuizen.'

En hoe zien de details in een duurzaam ontwerp eruit?

'We streven naar circulaire details, details waarbij alle onderdelen demontabel zijn zodat de materialen opnieuw gebruikt kunnen worden. En we willen dan ook nog het liefst gebruikmaken van hernieuwbare of gerecyclede materialen. Dat is niet eenvoudig. Een gebouw kun je zien als een ui, opgebouwd uit verschillende lagen die allemaal een eigen verwachte levensduur hebben. Van de constructie van een gebouw verwachten we dat deze 50 tot 100 jaar overeind blijft, terwijl de gevelafwerking vaak minder lang meegaat. Het detail waar deze twee samenkomen moet je dus zo ontwerpen dat ze demontabel zijn. Anders moet je alles slopen als één van de gebruikte materialen zijn levensduur heeft bereikt. Circulair detailleren is een uitdaging, maar daar wordt mijn werk alleen maar leuker van.'